Achter het ijzeren gordijn

Caroline is in Krakau. Niet de stad waarvan je meteen denkt dat er veel moois te zien is. Maar niks is minder waar. Zeker als ze Nowa Huta bezoekt. Een Belevenis. Met een hoofdletter, ja.

‘Na deze dag zullen jullie nooit meer hetzelfde zijn’. Cornelia kijkt ons stralend aan als we in de vrolijke stadsbus uit 1971 stappen, die ons ophaalt bij het hotel. We zijn in Krakau en zullen een ‘Crazy Guides Communism Tour’ maken door buitenwijk Nowa Huta. Dat is alles wat ik weet. Ik stel me daar grauwe sovjet-architectuur bij voor, gelukkig schijnt er een flauw zonnetje, dan worden we hopelijk niet al te mistroostig.

Denk dat ik zelden zo verrast ben geweest. Na een half uurtje in de rammelende en ronkende ‘komkommer’, zoals de bijnaam van de bus luidt, stappen we uit op een mooi plein dat meteen ergens aan doet denken. Aan Parijs, helpt Cornelia een handje, Nowa Huta was namelijk een cadeautje van ‘uncle Joe’ (Josef Stalin) aan de Polen, een communistische modelstad gebaseerd op de grote Franse boulevards. Het moest een van de mooiste naoorlogse steden worden. Bepaald niet wat ik verwacht had. Na de val van het communisme in 1989 kreeg het trouwens een nieuwe naam, het Ronald Reagan Plein (uncle Joe houdt waarschijnlijk nooit meer op met zich omdraaien in zijn graf).

We wandelen een van de boulevards af en drinken koffie in Restauracja Stylowa, ofwel Stijlvol Restaurant, lekker duidelijk, dat nog geheel in oude stijl is. Alsof we in een tijdmachine gelanceerd zijn. Het fotoboek komt op tafel. Nowa Huta was propaganda van de zuiverste soort, de sovjet-bezetters wilde er een krachtig toonbeeld van de arbeidersklasse van maken rond de immense staalfabriek aan de rand van de stad. Het ontbrak aan niets, bioscopen, theaters, stadions om te sporten… De bewoners woonden in appartementengebouwen waar op het eerste gezicht niks opvallends aan te zien is. Tot Cornelia ons erop attent maakt dat er geen voordeuren aan de buitenkant van de woonblokken zijn. Iedereen moest door de poort om naar zijn huis te kunnen. Alles onder controle, hier voel je hoe dat was.

Ik raak helemaal flabbergasted, dat ik hier zomaar loop, in het stuk geschiedenis dat tijdens mijn middelbareschooltijd en nog jaren daarna hermetisch afgesloten was. Niet normaal dit! Straks komen we Lech Walesa himself nog tegen! De Crazy Guides hebben zelfs een appartement geheel in stijl ingericht waar we op de bank even propaganda-tv kijken en een typisch Poolse borrel en snack krijgen. Zitten we dan. Midden in het communisme, ook al klinkt dat gek. Lunchen doen we in een Milk Bar.

Dachten wij van tevoren nog dat dat hipper dan hip was, niet echt, het is een kantine waar je voor een grijpstuiver ongelooflijk lekker kunt lunchen. Moet je wel even in de rij staan, zoals ze hier vroeger zo gewend waren. Het voelt bijna alsof we een ander tijdperk binnengeslopen zijn. Maar Cornelia haalt ons met een grap weer terug naar het nu: ‘Maybe they had much more fun in line than we have online’. Wie weet. Wat ik in ieder geval weet, is dat ik inderdaad niet meer dezelfde vrouw ben die vanochtend in de bus stapte, onvergetelijk dit…

Deze blog is eerder gepubliceerd op franska.nl en zoover.nl